Kömür uzun vadede yapısal bir düşüşe mahkûm ve enerji kaynaklı karbon emisyonları Paris Anlaşması’nın hedeflerine rağmen yükseliyor. Bu iki tespit, Uluslararası Enerji Ajansı’nın (UEA) 13 Kasım’da yayımlanan “2018 Dünya Enerji Görünümü” (DEG 2018) raporunda öne çıkan iki önemli nokta. Rapor ayrıca, rüzgâr ve güneşin dünyadaki en önemli üç enerji kaynağından ikisi olduğunun altını çiziyor.
UEA, hem küresel iklim değişikliğini tetikleyen halihazırdaki politikaları hem de Paris Anlaşması’nın hedefleri doğrultusunda küresel ısınmayı iki derecenin altında tutmak için atılacak adımları kapsayan birbirinden farklı senaryolarda küresel enerji talebini modelliyor.
IEEFA Avustralya ve Asya Enerji Finansmanı Çalışmaları Direktörü Tim Buckley, “2018 Dünya Enerji Görünümü” raporunun Yeni Politikalar Senaryosu’na göre küresel kömür talebinde yaşanacak yeni düşüşlerin şaşırtıcı olmadığını söyledi: “UEA’nın ister Yeni Politikalar Senaryosu’nu, ister daha gerçekçi olan Sürdürülebilir Kalkınma Senaryosu’nu ele alalım -senaryoların her ikisi de küresel kömür ticaretinde yıllık yüzde 3,7’lik bir düşüş öngörüyor- sıfır emisyonlu teknolojilerin kömürün yerini aldığını görebiliyoruz” diyor.
KÖMÜRÜN VEDASI BAŞLADI
Buckley, “Sürdürülebilir Kalkınma Senaryosu küresel elektrik sektöründeki kömür kullanımının 2040’da yüzde 80 azalarak 732 milyon ton kömür eşdeğerine (Mtce) düşeceğini öngörüyor. Kömürün uzatmalı vedası artık gerçekten başladı, şimdi bu dönüşümü planlama zamanı” diye devam etti.
Küresel kömür talebinde 2017’de yüzde 4,9’luk bir düşüş öngörmüş olan UEA, DEG 2018 raporunda projeksiyonlarını yenileyerek, 2040’da küresel kömür talebinde tahmin ettiğinden yüzde 3,5’lik daha fazla düşüş yaşanmasını öngördüğünü ortaya koydu. DEG raporlarında sadece son iki yılda kömür talebindeki düşüş öngörüsünde yapılan revizyon toplamı yüzde 8,3. Bu oran Avustralya’nın 2017’deki kömür ihracatının üç katına tekabül ediyor.
UEA’nın 2018 Yeni Politikalar Senaryosu 2040 için 4.412 milyon tonluk kömür talebi öngörürken, Sürdürülebilir Kalkınma Senaryosu 1.609 milyon ton kömürle yüzde 64 daha düşük bir kömür talebi öngörüyor.
Buckley “Küresel kömür tüketiminin bir daha asla 2014’deki gibi tavan yapacağına inanmıyoruz, hatta mevcut fiyatlandırma eğilimlerine baktığımızda DEG 2019 raporunda kömürde çok daha fazla düşüş öngörüsü bekleyebiliriz. Kömürün yarattığı kirliliğe karşı toplumların sabrı aynı yeni teknolojilerin maliyetlerinde olduğu gibi azalıyor. Öte yandan küresel finans kuruluşları da bu gibi atıl kalacak yatırımları fonlama konusunda gittikçe daha gönülsüz davranıyor” dedi.
KÖMÜR SİGORTALARI SINILANDIRDI
Dünyanın lider sigorta kuruluşları birbiri ardına kömür sigortalarını sınırlandırdı. AXA, Allianz SE, Zurich Sigorta Grubu, SwissRe, MunichRe ve SCOR ve bu ay aralarına katılan Generali ile birlikte yedi sigorta şirketi kömür projelerini sigortalama konusuna ciddi limitler koydu. Bu gelişmeler, dünyanın en büyük kömür finansörlerinden Standart Chartered ve Marubeni Şirketi’nin Eylül 2018’de kömürden tamamen çıktıklarını açıklamasının ardından yaşandı.
IEEFA, UEA’nın 2018 raporunda kömür kaynaklı elektrik üretiminin teknoloji, politika ve finans piyasalarındaki değişim sebebiyle sekteye uğramasını iyi yansıttığını söylüyor. Buckley “Ancak ne yazık ki her yıl UEA’nın Yeni Politikalar Senaryosu’nun 12 ay eski verilere dayanması sorunu baki kalıyor” diye ekledi.
UEA Yeni Politikalar Senaryosu altında 2040 yılında toplam 560 GW kapasitesinde kömürlü termik santralin kapanacağını öngörüyor (yıllık 24 GW). Ancak UEA aynı zamanda, karbon tutma ve depolamanın 2040’ın çok öncesinde ticarileşeceğini ve bu durumun 2040’da finansörlerin toplamda 740 gigavatlık yeni ve büyük ithal kömür santralleri kurmak için 1 trilyon ABD doları yatırım yapmasına yol açacağını da öngörüyor.
Tim Buckley “Biz böyle bir senaryonun gerçekleşme ihtimalini, temiz kömürün sorunlarını, kömürlü termik santrallerin atıl kalma riskini ve kömürün yetersiz rekabet gücünü göz önüne aldığımızda neredeyse imkansız görüyoruz” dedi.
GÜNEŞ ENERJİSİ MALİYETİ YARIYA İNDİ
Buckley ekledi: “Hindistan’ın en büyük küresel kömür pazarı olacağı öngörülürken, UEA, Hindistan bankalarının kömürlü termik santrallere verilmiş 100 milyar dolarlık ödenmeyen kredi borcu altında boğulduğu konusundan söz etmiyor.”
Raporun Yeni Politikalar Senaryosu’na göre 2040’tan çok önce kömür yerini doğal gaz ve güneşe bırakıyor, yanı sıra UEA 2040’ta güneş maliyetlerinde yıllık yüzde 3,75’lik bir düşüş öngörüyor. Bukley’e göre rapor daha az maliyetli yeni çözümlere doğru teknolojik dönüşümün kaçınılmaz olduğunun altını çiziyor.
UEA güneş teknolojisi deflasyon tahmininde oldukça muhafazakâr olmasına rağmen; veriler Hindistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Meksika ve Avustralya gibi çeşitli ülkelerde güneş maliyetlerinin sadece iki yıl içinde yarıya indiğini gösteriyor.
Buckley, UEA’nın ABD’de güneş enerjisi için 2017 seviyelendirilmiş enerji maliyetini (SEM) 140 ABD doları/MW olarak tahmin ettiğini belirterek bir örnek ortaya koyuyor: Berkshire Hathaway, Haziran 2018’de güneş enerjisi için 22-26 ABD doları/MWh‘dan 2,2 milyar ABD dolar’lık bir ihaleyi tamamlamış, ve sözleşmeli olarak bunu 25 yıl boyunca yıllık gerçek fiyat düşüşüne kilitlemiştir.
KÖMÜRÜN SÜRESİ DOLUYOR
Buckley bu örneğin sanayi ortalaması olmasa da, yatırımcının bilinirliği, işlemin büyüklüğü ve düşük maliyetli pil depolamanın dahiliyeti sebebiyle dikkat çekici olduğunu belirtti: “Bu, UEA’nın başlangıç noktası olarak kullandığı ortalama SEM’in yüzde 80 altındadır.”
IEEFA, Hindistan’da güneşin 2017 seviyelendirilmiş enerji maliyetinin 70 ABD doları/MWh ve rüzgârın 60 ABD doları/MWh seviyesinde olduğu tahmin edilen bir başka örneğe daha atıfta bulundu: “2017-2018 yılları arasında, Hindistan’daki yenilenebilir enerji sözleşmeleri bu maliyetin neredeyse yarısı olmak üzere tekrar tekrar imzalanmıştır. Üstelik sadece 35-40 ABD doları/MWh (her ay verilen 1-2 milyar ABD dolarlık ihaleler) bedelli 25 yıllık sabit düz oranlı tarifelere ve 25-30 ABD doları/MWh tutarında SEM değerine sahiptir”
Buckley sözlerini şöyle noktaladı: “UEA, ‘2018 Dünya Enerji Görünümü’ raporunda, kurulum oranlarını, fiyat deflasyonunun maliyetini ve hızını ve yenilenebilir enerjiyi daha da ucuzlatan yeni teknolojilerin etkisini göz ardı ediyor ve bu da kömür endüstrisine büyük bir etki yapıyor. Ancak öte yandan, UEA kömürün süresinin dolmaya başladığını da kabul ediyor. Tartışma artık bunun ne kadar süreceği üzerine.”