Dünya enerji sistemindeki zayıflıklar ve artan elektrik talebi

Uluslararası Enerji Ajansı’nın (IEA) yayımladığı Dünya Enerji Görünümü 2024 raporu, küresel enerji sisteminin karşılaştığı kırılganlıkları ve enerji güvenliği açısından hükümetler ve tüketiciler için önümüzdeki dönemde alınması gereken kritik kararları ortaya koyuyor. Bölgesel çatışmalar ve jeopolitik gerilimler, enerji arzının güvenliği üzerinde büyük riskler oluştururken, temiz enerji teknolojilerine geçişin hızlanması ve yaygınlaştırılması için daha güçlü politikalar ve yatırımlar gerektiği vurgulanıyor.

Geopolitik gerilimler ve fosil yakıt talebindeki zirve

Dünya Enerji Görünümü 2024 raporu, mevcut politika koşulları ışığında fosil yakıtlar—kömür, petrol ve doğalgaz—talebinin bu on yılın sonuna kadar zirveye ulaşacağını öngörüyor. Özellikle jeopolitik gerilimlerin enerji güvenliği ve küresel sera gazı emisyonlarının azaltılması için büyük riskler oluşturduğu belirtiliyor. Buna karşılık, temiz enerji kaynakları hızla enerji sistemine entegre edilmekte. Ancak bu geçiş, teknoloji ve pazarlar arasında henüz eşit dağılım göstermiyor.

Rapora göre, 2020’lerin ikinci yarısında petrol ve sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) arzında bolluk yaşanması bekleniyor. Bu da tüketiciler için enerji fiyatlarında rahatlama sağlayabilir. Aynı dönemde, güneş enerjisi ve batarya üretim kapasitelerinde de ciddi artışlar gözleniyor.

Elektrik çağına geçiş ve Çin’in küresel etkisi

Son on yılda küresel elektrik talebi genel enerji talebinin iki katı hızla arttı ve bu artışın büyük kısmı Çin’den kaynaklandı. IEA Başkanı Dr. Fatih Birol’a göre, küresel enerji sisteminin geleceği artık elektrik üzerine şekilleniyor ve elektrik talebinin hızla artması bekleniyor. “Kömür Çağı’nı ve Petrol Çağı’nı geride bırakarak hızla Elektrik Çağı’na geçiyoruz,” diyen Dr. Birol, temiz elektrik kaynaklarının bu sistemin temelini oluşturacağını vurguluyor.

Çin’in enerji sektöründe hem fosil yakıt talebi hem de temiz teknoloji yatırımları ile dünya üzerindeki enerji trendlerini büyük ölçüde şekillendirdiği belirtiliyor. Örneğin, Çin’in güneş enerjisi kapasitesi öylesine hızlı büyüyor ki, 2030’ların başlarında sadece Çin’in güneş enerjisi üretimi, Amerika Birleşik Devletleri’nin bugünkü toplam elektrik talebini geçebilir.

Enerji sistemlerinde güvenlik ve esneklik ihtiyacı

Elektrik talebindeki bu hızlı artışın güvenli bir şekilde sürdürülebilmesi için elektrik şebekelerine ve enerji depolama sistemlerine çok daha fazla yatırım yapılması gerekiyor. Bugün yenilenebilir enerji kaynaklarına harcanan her bir dolar için, sadece 60 sent şebeke ve depolama altyapısına yatırılıyor. Bu durum, temiz enerji geçişinin hızlanabilmesi için şebekeler ve enerji depolama yatırımlarının çok daha fazla artması gerektiğini ortaya koyuyor.

Rapor, iklim değişikliğinin enerji güvenliği üzerindeki etkilerine de dikkat çekiyor. Aşırı hava olayları—özellikle sıcak hava dalgaları, kuraklıklar, seller ve fırtınalar—enerji sistemlerinin güvenli ve kesintisiz çalışmasını tehdit ediyor. Bu nedenle enerji altyapılarının dayanıklılığının artırılması ve dijital güvenliğin sağlanması büyük önem taşıyor.

2.4 °C ısınma ve net sıfır hedefleri

Mevcut politikalar doğrultusunda, küresel karbon emisyonlarının zirveye ulaşması beklenirken, hızlı bir düşüş yaşanmadığı takdirde yüzyılın sonunda küresel ortalama sıcaklıkların 2.4 °C artması öngörülüyor. Bu durum, Paris Anlaşması’nın 1.5 °C hedefine ulaşılmasının zor olduğunu gösteriyor. Raporda, enerji güvenliği ile iklim değişikliği arasındaki kaçınılmaz bağlantılar vurgulanıyor. Dünya genelinde aşırı hava olayları enerji güvenliği açısından ciddi tehditler oluştururken, temiz enerjiye geçişin hızlandırılması gerekiyor.

Yatırım eksiklikleri ve enerji eşitsizlikleri

Temiz enerji teknolojilerinin yaygınlaşmasında finansman yetersizlikleri büyük bir engel teşkil ediyor. Gelişmekte olan ekonomilerde temiz enerji teknolojilerinin yayılması sınırlı kalırken, bu bölgelerdeki enerji eşitsizliği de sürüyor. Bugün dünya genelinde 750 milyon insan hala elektrik erişimine sahip değil ve 2 milyar insan temiz pişirme yakıtlarına ulaşamıyor.

Sonuç: Enerji güvenliği ve temiz enerji için küresel iş birliği

IEA, önümüzdeki dönemde enerji güvenliği ve yapay zekanın enerji sektörü üzerindeki etkileri gibi konuların ele alınacağı uluslararası zirveler düzenlemeye hazırlanıyor. Özellikle 2025’in ikinci çeyreğinde Londra’da düzenlenecek Uluslararası Enerji Güvenliği Zirvesi, bu alanda önemli bir platform olacak. Ayrıca, 4-5 Aralık 2024 tarihlerinde Paris’te gerçekleştirilecek Enerji ve Yapay Zeka Küresel Konferansı, yapay zekanın enerji üretimi, tüketimi ve dağıtımı üzerindeki etkilerini tartışmaya açacak.

Kaynaklar:

• Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) World Energy Outlook 2024 Raporu
• Resmi EIA web yayını
• Reuters