Dünya Ekonomik Forumu’nun (WEF) Dünya Ekonomik Formu Etkili Enerji Dönüşümünü Teşvik Etme Raporu 2024 raporu, küresel enerji dönüşümünün ilerlemesine rağmen, özellikle son üç yılda belirsizliklerle karşılaştığını ortaya koyuyor.

Raporda değerlendirilen 120 ülkeden 107’si son on yılda enerji dönüşümünde ilerleme kaydetmiş olsa da, genel hızın yavaşladığı görülüyor.

Enerji dönüşümünde ilerleme kaydeden ülkeler

WEF’in Enerji Dönüşüm Endeksi (ETI), 120 ülkenin mevcut enerji sistemleri ve dönüşüm performansını değerlendiriyor. Raporda, Türkiye’nin enerji dönüşümündeki performansının gelişmekte olan ülkeler ortalamasına yakın olduğu belirtiliyor. Rapora göre, bu ülkelerin 107’si son 10 yılda enerji dönüşümünde ilerleme kaydetti. Ancak, ekonomik dalgalanmalar, jeopolitik gerilimler ve teknolojik değişimler bu ilerlemeyi yavaşlatıyor.

Avrupa liderliğini koruyor, Türkiye 59. sırada

ETI sıralamasında Avrupa ülkeleri başı çekiyor. İsveç, Danimarka, Finlandiya ve İsviçre ilk sıralarda yer alırken, Türkiye 59. sırada bulunuyor. Avrupa’nın bu başarısı, siyasi istikrar, Ar-Ge yatırımları, temiz enerjiye geçiş ve enerji verimliliği politikalarına bağlanıyor.

Temiz enerji yatırımları gelişmiş rkonomilerde yoğunlaşıyor

Rapor, temiz enerji yatırımlarının büyük ölçüde gelişmiş ekonomilerde ve Çin’de yoğunlaştığını vurguluyor. 2023’te temiz enerji yatırımları rekor bir seviyeye ulaşarak 1.8 trilyon dolara yükseldi ve bu yatırımların üçte birinden fazlası Çin tarafından gerçekleştirildi. Buna karşılık, gelişmekte olan ülkeler, küresel nüfusun %65’ine sahip olmalarına rağmen temiz enerji yatırımlarının sadece %15’ini alabildi. Bu durum, gelişmekte olan ülkelerde adil bir enerji dönüşümü için gelişmiş ülkelerin finansal desteğinin önemini bir kez daha ortaya koyuyor. Raporda belirtildiği gibi, “Küresel temiz enerji yatırımları 2020’den bu yana %40 arttı, ancak bu büyüme öncelikle gelişmiş ekonomiler ve Çin’de yoğunlaştı.”

Enerji güvenliği, eşitlik ve sürdürülebilirlik dengesi zorluyor

Raporda, enerji güvenliği, enerji eşitliği ve sürdürülebilirlik arasındaki dengenin sağlanmasının zorluğuna dikkat çekiliyor. Jeopolitik gerilimler ve ekonomik dalgalanmalar, enerji güvenliğini tehdit ederken, enerji fiyatlarındaki artışlar enerji eşitliğini olumsuz etkiliyor. Özellikle, fosil yakıt sübvansiyonlarının enerjiye erişimi kolaylaştırsa da, yenilenebilir enerji kaynaklarının ekonomik rekabet gücünü azalttığı belirtiliyor.

WEF Enerji Merkezi Başkanı Roberto Bocca, “Enerji geçişinin adil, gelişmekte olan ve gelişmiş ekonomilerde eşit olması gerekiyor” diyor ve ekliyor: “Enerjiyi üretme ve tüketme biçiminin dönüşümde başarı sağlanması için kritik. Mevcut enerji sistemini emisyonları azaltacak şekilde yeniden yapılandırmak, temiz enerji çözümlerini yaygınlaştırmak ve enerji yoğunluğunu azaltmak gerekiyor.”

Enerji Geçişi Endeksi (ETI) 2015-2024: Ülkelere göre performans ve geçiş hazırlığı

Sıra	Ülke	ETI Skoru (2015-2024)	Sistem Performansı 2024	Geçiş Hazırlığı 2024
1	İsveç	78.4	79.4	76.8
2	Danimarka	75.2	76.8	72.0
3	İsviçre	74.5	70.7	80.1
4	Finlandiya	74.4	75.2	72.0
5	Norveç	69.9	76.2	62.0
6	İzlanda	68.0	71.8	62.2
7	Avusturya	67.2	69.4	63.5
8	Hollanda	66.1	66.4	65.0
9	Almanya	65.6	67.6	62.0
10	Lüksemburg	65.2	64.6	65.9
11	Birleşik Krallık	64.7	69.5	57.5
12	İrlanda	64.2	65.3	61.3
13	Fransa	63.3	62.6	64.2
14	Belçika	61.7	62.8	60.0
15	Türkiye	55.5	50.4	61.5
16	Portekiz	55.2	57.8	50.2
17	Slovenya	54.8	56.4	51.7
18	İspanya	54.7	56.4	51.3
19	Çek Cumhuriyeti	54.2	53.5	55.2
20	İtalya	53.7	55.2	50.3
21	Yunanistan	51.6	48.3	56.4
22	Estonya	48.9	54.9	40.4
23	Macaristan	48.2	46.6	49.9
24	Slovakya	48.2	49.3	46.2
25	Polonya	47.6	44.0	51.7
26	Litvanya	46.5	51.5	39.1
27	Malta	46.3	42.6	51.4
28	Letonya	45.6	49.4	39.4
29	Kıbrıs	40.9	35.3	48.6
30	Bulgaristan	38.5	39.9	36.1

Gelişmekte olan ülkelerde enerji dönüşümü fırsatları

Raporda, gelişmekte olan ülkelerin enerji dönüşümünde önemli bir rol oynayabileceği vurgulanıyor. Özellikle Sahra Altı Afrika’da son on yılda enerji dönüşümü performansında önemli bir iyileşme görüldüğü belirtiliyor. Bununla birlikte, bu ülkelerin enerji dönüşümünü hızlandırabilmesi için uluslararası destek ve yatırıma ihtiyaç duyduğu ifade ediliyor.

Çin ve Brezilya’nın başarısı

Çin ve Brezilya, temiz enerji kapasitelerini artırarak ve şebeke güvenilirliğini geliştirerek son yıllarda önemli ilerleme kaydetti. Özellikle Çin, 2023 yılında bir önceki yıl tüm dünyanın kurduğu kadar güneş enerjisi santrali devreye aldı. Brezilya ise hidroelektrik ve biyoyakıt alanındaki uzun vadeli planları ve kurumsal gelişim girişimleriyle yatırım çekmeyi başardı.

WEF: Enerji dönüşümü için üç temel kaldıraç

WEF Enerji Merkezi Başkanı Roberto Bocca, enerji dönüşümünü hızlandırmak için üç temel adım öneriyor:

• Mevcut enerji sistemini emisyonları azaltacak şekilde yeniden yapılandırmak.
• Temiz enerji çözümlerini geniş ölçekte uygulamak.
• Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) başına enerji yoğunluğunu azaltmak.

Türkiye’nin enerji dönüşümü hedefleri

Türkiye, 2053 yılına kadar net sıfır emisyon hedefine ulaşmayı taahhüt etti. Bu hedefe ulaşmak için yenilenebilir enerji kaynaklarına yatırım yapmak, enerji verimliliğini artırmak ve karbon emisyonlarını azaltmak gibi adımlar atılıyor.

WEF raporu, küresel enerji dönüşümünün karmaşık ve zorlu bir süreç olduğunu gösteriyor. Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerin, bu dönüşümde adil bir şekilde yer alabilmesi için uluslararası işbirliği ve finansal desteğe ihtiyacı var. Aynı zamanda, enerji verimliliği ve karbonsuzlaştırma gibi alanlarda daha fazla yatırım yapılması gerekiyor. Raporda belirtildiği gibi, “Karar vericiler, adil, güvenli ve sürdürülebilir bir enerji geleceğine geçişi hızlandırmak için kararlı ve işbirlikçi bir şekilde hareket etmeli.”

Dünya Ekonomik Formu Etkili Enerji Dönüşümünü Teşvik Etme Raporu 2024‘nu indirmek için tıklayınız.