Küresel karbon piyasası, 2024 yılında yaklaşık 1,4 milyar dolar seviyesinde sabit kaldı ve kredi taleplerinde belirgin bir artış gözlemlenmiyor.
Ancak, şirketlerin artan iklim taahhütleri ve destekleyici politikalar sayesinde, 2030 yılına kadar piyasa değerinin 7 ila 35 milyar dolar arasında olması bekleniyor. Türkiye de bu büyümeden payını almaya hazırlanıyor. Bu analizde, karbon piyasasındaki durgunluğun nedenleri, gelecekteki fırsatlar ve Türkiye’nin rolü ele alınıyor.
Küresel Karbon Piyasası: Durgunluk ve Gelecek Beklentileri
2024 yılında karbon kredisi piyasası, yaklaşık 1,4 milyar dolar seviyesinde sabit kaldı. Bu dönemde, karbon kredisi taleplerinde (bir şirketin karbon ayak izini dengelemek için kullanılmak üzere piyasadan kalıcı olarak çıkarılan krediler) önemli bir artış yaşanmadı ve ortalama spot fiyatlar %20 düşerek 4,8 dolar/tCO2e seviyesine geriledi.
Bu durgunluğun arkasındaki temel nedenler arasında, bazı projelerin kalitesiyle ilgili olumsuz haberler ve şirketlerin uzak iklim hedeflerine ulaşma konusunda aceleci davranmaması yer alıyor. Ancak, 2024 yılında küresel çapta 2732 şirket, Bilim Temelli Hedefler Girişimi (SBTi) tarafından onaylanan yeni iklim hedefleri belirledi. SBTi, şirketlerin karbon emisyonlarını bilime dayalı hedeflerle uyumlu hale getirmesine rehberlik eden uluslararası bir kuruluş ve bu girişim piyasanın güvenini artırmaya yardımcı oluyor.
MSCI Carbon Markets’in projeksiyonlarına göre, küresel karbon piyasasının değeri 2030 yılına kadar 7 ila 35 milyar dolar, 2050’de ise 45 ila 250 milyar dolar arasında olabilir. Bu şekilde geniş bir tahmin aralığı, karbon piyasasının geleceğinin, düzenlemeler, teknoloji gelişimleri ve şirketlerin net sıfır hedeflerine ulaşma hızı gibi faktörlere bağlı olmasından kaynaklanıyor. MSCI, finansal piyasalarda veri analitiği ve endeks oluşturma alanında öncü bir kuruluş, karbon piyasalarına yönelik modellemeleriyle yatırımcılara yol gösteriyor.
Türkiye’nin Karbon Kredisi Potansiyeli ve ETS Uygulamaları
Türkiye, karbon piyasasında önemli bir oyuncu olma yolunda ilerliyor. Yıllık yaklaşık 40 milyon ton karbon kredisi ihracat potansiyeline sahip olan Türkiye, Avrupa karbon piyasasına entegrasyonunu hızlandırıyor.
Gönüllü karbon piyasalarının yanı sıra, uyum piyasası (compliance market) da giderek önem kazanıyor. Emisyon Ticaret Sistemi (ETS), sera gazı emisyonlarını azaltmaya yönelik piyasa tabanlı bir mekanizma olup, belirlenen emisyon sınırı dahilinde işletmelere emisyon izinleri tahsis eder ve bu izinlerin alınıp satılmasına olanak tanır.
Türkiye, karbon piyasasında önemli bir oyuncu olma yolunda ilerliyor. Yıllık yaklaşık 40 milyon ton karbon kredisi ihracat potansiyeline sahip olan Türkiye, Avrupa karbon piyasasına entegrasyonunu hızlandırıyor.
Türkiye, 2025 yılında pilot bir Emisyon Ticaret Sistemi (ETS) başlatmış olup, sistemin tam operasyonel hale getirilmesi planlanıyor. Bu pilot sistem, yıllık 500.000 tCO2e’den fazla emisyon yapan yaklaşık 130 büyük sanayi tesisini kapsıyor. ETS’nin devreye girmesi, sanayi ve enerji yoğun sektörlerin karbon azaltım stratejilerine uyum sağlamalarını zorunlu kılacak ve karbon fiyatlandırma mekanizmalarının etkinliğini artıracaktır.
Ayrıca, Avrupa Birliği’nin Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (CBAM), Türk ihracatçıların karbon piyasasına daha entegre olmasını zorunlu kılıyor. AB ETS’ye tam uyum sağlanmadığı takdirde, ihracatçı firmalar karbon vergileriyle karşı karşıya kalabilir, bu da rekabet gücünü olumsuz etkileyebilir.
Türkiye Karbon Kredisi Piyasası: Büyük Oyuncular ve Yeni Modeller
Garanti BBVA gibi kurumlar, dijital karbon kredisi ticareti konusunda yenilikçi modeller geliştiriyor. Bu tür girişimler, Türkiye’deki karbon piyasasının blok zinciri ve dijital platformlar aracılığıyla daha şeffaf ve erişilebilir hale gelmesine katkı sağlama çabasında.
Büyük sanayi firmaları, karbon nötr hedeflerine ulaşmak için karbon kredisi projelerine yöneliyorlar. Özellikle yenilenebilir enerji projeleri ve orman koruma programları, kredi piyasasının en aktif alanları arasında yer alıyor.
| Yıl | Türkiye’de Karbon Kredisi İhracı Tahmini |
|---|---|
| 2025 | 50 milyon ton |
| 2030 | 80-100 milyon ton |
| Yıl | Türkiye Karbon Piyasası Büyüme Tahmini |
|---|---|
| 2025 | 1-2 milyar dolar |
| 2030 | 3-5 milyar dolar |
| Yıl | Karbon Kredisi Fiyatlarının Küresel Değişimi |
|---|---|
| 2022 | 8 dolar/tCO2e |
| 2023 | 6 dolar/tCO2e |
| 2024 | 4.8 dolar/tCO2e |
Türkiye, Karbon Piyasasında Güçleniyor
Türkiye, karbon kredisi piyasasında büyüme potansiyeline sahip önemli bir ülke konumunda. Küresel piyasalardaki durgunluğa rağmen, Türkiye’nin başlangıç aşamasındaki piyasası, uyum süreci ve bölgesel dinamikler sayesinde önemli fırsatlar sunuyor. Şeffaflığın sağlanması, yerel aktörlerin bilinçlendirilmesi ve uluslararası işbirlikleri, bu büyümenin sürdürülebilirliği açısından kritik önem taşıyor.
2025 ve sonrası için üç kritik adımı aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:
- Piyasada şeffaflık ve denetim mekanizmalarının güçlendirilmesi,
- Sanayi oyuncularının daha fazla bilinçlendirilmesi ve eğitilmesi,
- Uluslararası fonlardan ve AB desteklerinden yararlanma stratejisinin netleştirilmesi.
Türkiye, karbon kredisi piyasasında sadece bir çevresel taahhüt değil, aynı zamanda stratejik bir ekonomik fırsat olarak öne çıkıyor.