Trabzon’da hayata geçirilen çevreci proje, içme suyu hatlarından enerji üreterek yerel yönetimlerin maliyetlerini azaltmayı ve sürdürülebilir enerji kullanımını artırmayı hedefliyor.
Mikro hidroelektrik santral projesi ve hedefleri
Trabzon’un Arsin ilçesi, Türkiye’de içme suyu hatlarından elektrik üretimi konusunda örnek teşkil edecek bir projeye ev sahipliği yapıyor. Trabzon İçme Suyu ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü (TİSKİ) tarafından yürütülen bu yenilikçi proje, Elmaalan Mahallesi’nde, 418 metrekarelik bir alanda inşa ediliyor. TEMSAN’ın geliştirdiği HİDROTEM mini HES sistemiyle desteklenen santral, yıllık 3,885 GWh enerji üretimi kapasitesine sahip olacak. Projenin toplam maliyeti ise 9,5 milyon TL.
Projenin teknik detayları
Bu mikro hidroelektrik santral, içme suyu isale hattından alınan suları Francis tipi türbinlerle enerjiye dönüştürecek. DY2 su deposundan 2501,94 metre uzunluğunda çelik borularla taşınan su, saniyede 170 litre debide enerji üretimine uygun bir şekilde yönlendirilecek. Üretilen elektrik, ulusal enerji şebekesine aktarılacak ve içme suyu hizmetlerinde hiçbir kesinti yaşanmayacak. Bu tür sistemler, hem enerji verimliliği açısından hem de çevre dostu olmaları nedeniyle ön plana çıkıyor.
Bilimsel araştırmaların ışığında mikro HES uygulamaları
Trabzon’da içme suyu hatlarının enerji üretimindeki potansiyeli, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi ve Karadeniz Teknik Üniversitesi’nde yapılan akademik çalışmalarla detaylı bir şekilde ortaya konuyor. Özellikle şu bulgular dikkat çekiyor.
- Pelton türbin kullanımı: Trabzon’un Maçka ilçesindeki bir projede, basınç kırıcı vanalar yerine Pelton türbinler kullanılarak 84,12 kW enerji üretimi mümkün hale geldi. Bu, içme suyu hatlarının enerji üretimindeki potansiyelini gösteren önemli bir örnek.
- Ekonomik analizler: Esiroğlu HES’te yapılan bir diğer çalışmada, sabit debili içme suyu tesislerinde “Pump as Turbine (PaT)” sistemlerinin ekonomik ve çevresel avantajları analiz edildi. Bu tür sistemlerin, özellikle karbon salınımını azaltma ve maliyetleri düşürme açısından faydalı olduğu kanıtlandı.
Türkiye’nin enerji dönüşümünde mikro HES’lerin yeri
Türkiye, enerji bağımsızlığını artırmak ve karbon salınımını azaltmak için yenilenebilir enerji kaynaklarına yöneliyor. İçme suyu hatlarından enerji üretimi, bu dönüşümde kilit bir rol oynayabilir. TÜBİTAK’ın desteklediği projeler ve yerel yönetimlerin yenilikçi girişimleriyle bu alanın potansiyeli daha da ortaya çıkarılmakta. Türkiye genelinde, içme suyu hatlarından enerji üretimi için 1000 MW’ın üzerinde bir kapasite olduğu tahmin ediliyor.
Çevre ve yerel ekonomiye katkılar
Mikro HES projeleri, sadece enerji üretimiyle sınırlı kalmamakta. Aynı zamanda belediyelerin enerji maliyetlerini düşürerek bütçe üzerindeki yükünü hafifletiyor. Ayrıca, bu projeler sayesinde karbon salınımı azaltıyor, suyun boşa akması önlüyor ve temiz enerji üretimi destekliyor.
TEMSAN HİDROTEM mini HES sistemi
TEMSAN tarafından geliştirilen HİDROTEM mini HES sistemi, içme suyu ve tarımsal sulama hatlarından enerji üretimi için yenilikçi bir çözümdür. Bu sistem, inşaat gerektirmeyen ve kolayca kurulabilen yapısı ile dikkat çeker. Özellikle içme suyu arıtma tesisleri, su deposu giriş-çıkışları, soğutma suyu kullanılan tesisler ve deniz deşarj noktalarında etkili bir şekilde kullanılabilir.
HİDROTEM mini HES sistemleri, 0.5 kW ila 1 MW arasında değişen kapasitelere sahip olup, bu enerji miktarı yaklaşık 200 evin elektrik ihtiyacını karşılayabilir. Türkiye genelinde bu tür sistemlerin uygulanabileceği 1000 MW’ın üzerinde bir enerji üretim potansiyeli bulunduğu tahmin edilmektedir. TEMSAN’ın geliştirdiği bu teknoloji, çevre dostu enerji üretimini teşvik ederek karbon salınımını azaltmaya katkı sağlamaktadır.
HİDROTEM, düşük maliyetli enerji üretimi ve sürdürülebilir enerji hedeflerine ulaşmada önemli bir rol oynamaktadır. Trabzon Arsin’de uygulanan mikro hidroelektrik santral projesi, bu teknolojinin yerel yönetimler için sağladığı faydaları gözler önüne sermektedir.
Kaynakça
- Ali Kerim, İçme Suyu Şebekelerinden Enerji Elde Edilmesinde CBS Kullanımı: Trabzon-Karakaya Örneği, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, 2022.
- Sadık Dertli, İçme Suyu Tesislerinden Elektrik Enerjisi Üretimi: Trabzon Örneği, Karadeniz Teknik Üniversitesi, 2020.