Plastik kirliliği, çevresel ve biyolojik sistemler üzerindeki zararlı etkileriyle bilinse de, bazı mikrobiyal topluluklarda beklenmedik sonuçlar doğurabiliyor.
Cambridge Üniversitesi’nde yapılan bir araştırma, plastiklerin bozunması sırasında açığa çıkan kimyasalların göl sularındaki belirli bakterilerin üremesini hızlandırdığını ve organik maddeleri daha verimli ayrıştırmalarına yol açtığını ortaya koydu.
Plastik sızıntılarının mikrobiyal etkileri
Araştırmacılar, düşük yoğunluklu polietilen (LDPE) alışveriş poşetlerini küçük parçalara ayırarak yedi gün boyunca damıtılmış suda beklettiler. Doğal çevredeki hareketleri taklit etmek için çözeltiyi sürekli çalkaladılar. Daha sonra, katı plastik parçacıkları filtrelenerek sadece organik molekülleri içeren plastik sızıntısı çözeltisi hazırlandı. Bu çözelti, İskandinavya’da bulunan 29 farklı gölden alınan su örneklerine eklendi.
Sonuçlar, plastik sızıntısının bakteri popülasyonlarını iki katına çıkardığını ve bu mikroorganizmaların mevcut karbon bileşiklerini daha etkin bir şekilde ayrıştırdığını gösterdi. Araştırmada özellikle Hymenobacter ve Deinococcus bakterilerinin plastik sızıntılarına güçlü bir yanıt verdiği gözlemlendi. Bu türler, daha önce biyolojik olarak parçalanabilir plastiklerin ayrıştırılmasında da etkili oldukları bilinen mikroorganizmalardı.
Türkiye’de mikroplastik kirliliği çalışmaları
Türkiye’de mikroplastik kirliliği ve plastik sızıntılarının çevresel etkilerini anlamaya yönelik çeşitli akademik çalışmalar yürütülmekte. İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) tarafından gerçekleştirilen bir çalışmada, Marmara Denizi’ndeki mikroplastik yoğunluğunu ve bu parçacıkların sedimanlarda birikimini detaylı olarak analiz edildi. Çalışma, özellikle endüstriyel ve evsel atıkların yoğun olduğu alanlarda mikroplastik kirliliğinin daha yüksek olduğunu gösterdi.
Benzer şekilde, Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi tarafından yürütülen bir araştırmada, İzmir Körfezi’ndeki mikroplastik seviyeleri incelendi. Araştırma sonuçları, mikroplastiklerin bölgedeki balık türlerinin sindirim sistemlerinde yaygın olarak bulunduğunu ve bu durumun ekosistem sağlığı açısından ciddi riskler oluşturduğunu ortaya koydu.
Ayrıca, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi’nde yapılan bir çalışmada, Van Gölü’ndeki mikroplastik kirliliği üzerine odaklanıldı. Araştırmada, gölün farklı bölgelerinden alınan su ve sediman örnekleri analiz edilerek, tarımsal faaliyetlerin ve yerleşim yerlerinin kirlilik üzerindeki etkisi değerlendirildi. Çalışma, gölde mikroplastiklerin geniş ölçekte biriktiğini ve ekolojik dengeleri tehdit ettiğini gösterdi.
İnsan sağlığına etkileri
Plastikler yalnızca sucul yaşamı değil, insan sağlığını da tehdit etmekte. Mikroplastikler su canlıları tarafından yutulmakta ve bu canlılar aracılığıyla besin zincirine girerek insanlara kadar ulaşmakta. Bu durum, toksik bileşiklerin insan dokularında birikmesine ve uzun vadede sağlık sorunlarına neden oluyor.
Türkiye’de plastik kirliliğini azaltmak için uygulanan politikalar ve yerel projeler de bu sorunun çözümünü destekleme amaçlı. Ancak, mikroplastiklerin göller ve su kaynakları üzerindeki etkilerinin daha iyi anlaşılması için multidisipliner yaklaşımlarla daha fazla araştırmaya ihtiyaç var.
Ekosistem dengesine yönelik riskler
Plastik kirliliğinin mikrobiyal büyümeyi teşvik etmesi, su ekosistemlerinde daha geniş çaplı değişimlere yol açabilir. Belirli bakteri türlerinin aşırı büyümesi, diğer mikroorganizmaların ve sucul canlıların yaşam alanlarını tehdit ederek besin zincirini bozabilir. Bu durum, göl ekosistemlerinin doğal dengesinde bozulmalara neden olabilir.
Plastik kirliliğinin etkilerini anlamak
Türkiye gibi su kaynakları açısından zengin ülkelerde, plastik kirliliğinin çevresel etkilerini anlamak için bilimsel çalışmaların desteklenmesi büyük önem taşımakta. Plastik kullanımının azaltılması, geri dönüşüm sistemlerinin yaygınlaştırılması ve çevresel farkındalığın artırılması için ulusal düzeyde politikalar geliştirilmeli ve yerel çözümler teşvik edilmeli.
Plastik kirliliği, yalnızca çevresel zararlarla sınırlı kalmayıp, biyolojik çeşitlilik ve insan sağlığı üzerinde ciddi etkiler yaratmakta. Bu konuda atılacak adımlar, gelecek nesillere daha sağlıklı ve sürdürülebilir bir çevre bırakılmasını sağlayacaktır.
İlgili Makaleler
- 2024 Dünya Günü: Türkiye’de Plastik Kirliliği ve Çözüm Önerileri
- Mikroplastik Oluşturmayan Bitki Bazlı Biyoplastiklerin Geleceği
- Her Yıl Doğaya 57 Milyon Ton Plastik Atık Karışıyor
- 10 Adımda Plastik Ayak İzinizi Azaltın!