Londra merkezli enerji düşünce kuruluşu Ember, 2018-2022 yılları için aylık elektrik üretim verilerinden yola çıkarak Türkiye’nin temiz kaynaklardan elektrik üretimindeki değişimleri il bazında ortaya koydu.
Raporda dikkat çekilen en önemli konu, Türkiye’de etkisi giderek daha fazla hissedilen kuraklıktan kaynaklanan değişim oldu. Analize göre, yenilenebilir elektrikte ana kaynak olan hidroelektrik Türkiye için ciddi bir risk oluşturuyor. Çünkü hidroelektrikte önemli iller olan Şanlıurfa, Elazığ ve Diyarbakır’da elektrik üretimi 2021 yılında önceki yıla göre 10 TWh’ye karşılık gelen yaklaşık yüzde 39 düşüş gösterdi. Raporda Türkiye’nin kuraklıktan kaynaklanan hidroelektrik açığını pahalı olan ithal doğalgazla kapatmaya çalıştığı bunun yerine rüzgar ve güneş enerjisi kurulumlarının hızlandırılmasının bu riskli bağımlılığı sona erdireceği vurgusu yapıldı.
Hidroelektrik üretimi azalıyor temiz enerjinin ağırlık merkezi batıya doğru kayıyor
Ember’in analizine göre, 2022 yılında Türkiye’deki yenilenebilir elektrik üretiminin yarısı, ağırlıklı olarak doğu illerinde yoğunlaşmış hidroelektrik santrallerinden geldi. Bununla birlikte, çoğunlukla Orta Anadolu, Akdeniz ve batı illerinde kurulu olan hidroelektrik harici yenilenebilir santraller, 2018-2022 yılları arasında temiz elektrik üretimindeki artışın yüzde 79’unu oluşturdu.
Aydın ve İzmir, temiz kaynaklardan sırasıyla 8 TWh ve 7 TWh elektrik üreterek 2022 yılında ülkenin en büyük iki yenilenebilir enerji üreticisi haline geldi. Türkiye’nin orta kesiminde yer alan ve güneş açısından zengin bir il olan Konya, yüzde 72’si güneşten gelen 4 TWh ile aynı yıl yenilenebilirden elektrik üretiminde ilk 10’a girdi.
Güney illerinde kullanılmayan güneş potansiyeli
Türkiye’nin son beş yılda rüzgar ve güneş enerjisi alanında kayda değer bir ilerleme gösterdiğine dikkat çeken raporda, şu bilgilere yer verildi: “Ancak, potansiyel ve gerçekleşen güneş enerjisi üretimi arasında bir uyuşmazlık söz konusu. 2022’de güneş enerjisi üretiminin yarısından fazlasını yalnızca 10 il gerçekleştirirken, Konya tek başına yüzde 21’ini üretti. Aynı zamanda Antalya ve Van gibi yüksek potansiyelli illerin payları sırasıyla yalnızca yüzde 3 ve yüzde 2’dir. Türkiye’nin yılda 3-4 GW ilave güneş enerjisi kapasitesi hedefine ulaşması için, yeterince kullanılmayan güney ve güneydoğu illerinde güneş enerjisine yönelmesi gerekiyor.
Lisanssız güneş enerjisi başvuruları hızla arttı
Öz tüketime yönelik lisanssız güneş enerjisi projeleri, Türkiye’de güneş enerjisindeki büyümenin itici gücü oldu. Öyle ki 2022 yılında Türkiye’deki toplam güneş enerjisi üretiminin yüzde 78’i lisanssız santrallerden geldi. Mayıs 2021’de yapılan yeni düzenleme ile üretim tesislerinin tüketim noktasında olması zorunluluğu kaldırılarak üreticilere santrallerini aynı dağıtım bölgesi içinde uygun bir araziye kurma hakkı tanındı. Bunu takiben, yıllık lisanssız güneş enerjisi kapasitesi başvuruları 2021’de 1,2 GW’den 2022’de 6 GW’ye çıkarak beş kat arttı.”