Uluslararası Yenilenebilir Enerji Ajansı (IRENA) tarafından yayınlanan “Dünya Enerji Dönüşümüne Genel Bakış 2023” adlı raporuna göre, küresel enerji dönüşümüyle ilgili yeterli ilerleme sağlanamaması 1,5 derecelik iklim hedefini riske sokuyor.
IRENA Genel Direktörü Francesco La Camera tarafından Almanya’nın başkenti Berlin’de düzenlenen Enerji Dönüşüm Diyaloğu (BETD) toplantısında sunulan raporda, küresel enerji dönüşüm sürecinin yoldan çıktığı ve kötüye gittiğine dikkat çekilerek, stratejide köklü bir düzeltme çağrısı yapıldı.
Rapora göre, sürecin başarısı için mevcut durumun aciliyetini yansıtan cesur, dönüştürücü önlemler gerekiyor. Dünya çapında ve tüm sektörlerde yatırım ve kapsamlı politikalar, yenilenebilir enerjiyi büyütmeli ve ağırlıklı olarak yenilenebilir enerjiye dayalı enerji geçişi için gereken yapısal değişiklikleri teşvik etmelidir.
Mevcut durum 1,5 derecelik hedefin gerisinde
Mevcut durum değişimin ölçeğinin ve boyutunun 1,5 derecelik küresel ısınma hedefinin çok gerisinde kaldığını gösteriyor. Yenilenebilir enerji kaynakları bugün itibariyle küresel enerji kurulu gücünün yüzde 40’ını oluştururken, 2022 yılındaki ilave kapasitenin de yüzde 83’ünü oluşturdu.
Ancak 1,5 derecelik hedefin korunması için 2030 yılına kadar yenilenebilir enerji kapasitesinin yılda ortalama 1000 GW artışla bugünkü 3 bin GW seviyesinden 10 bin GW’ye çıkması gerekiyor. Kapasite artışı dünya genelinde bölgelere göre farklılık gösteriyor. Çin, ABD ve Avrupa Birliği ülkeleri geçen yıl sisteme eklenen kapasitenin 3’te 2’sini karşılayarak gelişmekte olan ülkeleri geride bıraktı.
IRENA Genel Direktörü Francesco La Camera, “Enerji dönüşümünü hızlandırmak için yeni bir yaklaşıma ihtiyaç var. Küresel enerji sisteminin 30 yıldan daha kısa bir süre içinde temel ve sistemik bir dönüşüm gerçekleştirmesi gerekiyor. Fosil yakıt ve sektörel azaltım önlemlerinin sürdürülmesi, yenilenebilir enerji kaynaklarının hakimiyetine uygun bir enerji sistemine geçiş için gerekli ancak yetersiz” dedi.
2030 yılına kadar 35 trilyon dolar teknoloji yatırımı gerekiyor
IRENA raporunda enerji arzından talebe yapısal engellere dikkat çekildi. Enerji dönüşümünün üç öncelikli ayağının fiziki altyapı yatırımı, politika ve düzenlemeler ile iyi vasıflı iş gücü olduğu belirtilen rapor, tüm aktörlerin geçiş sürecine dahil olabileceği ve optimal bir rol oynayabileceği yeni işbirliği yollarını ana hatlarıyla belirtiyor.
Küresel enerji dönüşüm teknoloji yatırımları 2022 yılında 1,3 trilyon dolar ile yeni bir rekor kırdığı halde 1,5 derecelik küresel ısınma hedefinin korunması için yıllık yatırımların 4 kat artarak 5 trilyon dolar seviyesinde olması gerekiyor. Bu da 2030 yılına kadar kümülatif yatırımların 44 trilyon dolar olması gerektiğini gösteriyor. Geçiş teknolojileri toplam yatırımın yüzde 80’ini yani 35 trilyon dolarını oluşturacak. Verimlilik, elektrifikasyon, şebeke yenileme ve esneklik gibi alanlarda teknolojik yatırımlar öne çıkacak.
La Camera: “Fosil yakıt yatırımları enerji dönüşümüne yönlendirilmeli”
IRENA Genel Direktörü Francesco La Camera
Fosil yakıtlarla ilgili 2030 yılına kadar yıllık yapılması planlanan yaklaşık 1 trilyon dolarlık yatırım 1,5 derece hedefini ulaşılabilir kılmak amacıyla geçiş teknolojilerine ve alt yapıya yönlendirilmelidir. Zira 2050 yılına kadar planlanan yatırımların yüzde 41’i fosil yakıtlarla ilgili olmaya devam ediyor.
Ayrıca, yatırımların ülkeler arasında adil şekilde dağıtılması için kamunun müdahalesi gerekiyor. Örneğin 2022 yılında küresel yenilenebilir enerjinin yüzde 85’inden dünya nüfusunun yüzde 50’sinden daha azı yararlanabildi. Afrika’nın 2022’deki küresel yenilenebilir kapasite artışındaki payı sadece yüzde 1. Nitekim IRENA’nın “Yenilenebilir Enerji Finansmanın Küresel Görünümü 2023” araştırması da gelişmekte olan 120 ülkenin göreceli olarak daha az yatırım çektiğini teyit ediyor.
La Camera, “Enerji dönüşümü daha güçlü uluslararası işbirliği gerektiriyor. Gelişmekte olan ülkelere daha fazla finansman desteği verilmeli. Çok uluslu küresel fonların ve finans kuruluşlarının bu ülkelerde yeni enerji sisteminin geliştirilmesi için daha iyi şartlarda finansman sağlaması gerekiyor.
IRENA’nın “Dünya Enerji Dönüşümü Görünümü” raporu Paris İklim Anlaşması’nın küresel ısınmanın 1,5 derece tutulması için öngördüğü hedefine uygun olarak enerji dönüşümü için yol haritası sunuyor.