Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) tarafından yayınlanan Oil 2023 başlıklı orta vadeli rapor, 2026’dan sonra ulaşımda petrol kullanımının azalacağını öngörüyor.
Rapora göre, dünya petrol talebindeki büyüme önümüzdeki yıllarda neredeyse durma noktasına gelecek. Çünkü küresel enerji kriziyle birlikte yüksek fiyatlar ve arz güvenliği endişeleri, temiz enerji teknolojilerine geçişi hızlandırıyor.
Petrolün 2023 orta vadeli piyasa raporuna göre, mevcut hükümet politikaları ve piyasa eğilimleri doğrultusunda, küresel petrol talebinin 2022 ile 2028 arasında yüzde 6 artarak günlük 105,7 milyon varil seviyesine yükseleceği öngörülüyor. Bu artış, petrokimya ve havacılık sektörlerinden gelen sağlam talep tarafından desteklenecek. Ancak, bu birikimli artışa rağmen, yıllık talep büyümesinin bu yıl 2,4 milyon varil/gün seviyesinden 2028’de sadece 0,4 milyon varil/gün seviyesine gerilemesi bekleniyor. Bu da talepte zirve noktasına yaklaşıldığını gösteriyor.
Özellikle, ulaştırma sektöründeki petrol tüketimi, elektrikli araçların yaygınlaşması, biyoyakıtların büyümesi ve yakıt ekonomisinin iyileşmesi sayesinde 2026’dan sonra azalmaya geçecek.
IEA Başkanı Fatih Birol; “Petrol üreticileri enerji dönüşümüne ayak uydurmalı”
IEA Başkanı Dr. Fatih Birol, “Temiz enerji ekonomisine geçiş hız kazanıyor ve elektrikli araçlar, enerji verimliliği ve diğer teknolojiler ilerledikçe bu on yılın sonuna kadar küresel petrol talebi zirve seviyesine yaklaşıyor” dedi. Birol, petrol üreticilerinin değişimin ivmesini dikkatle takip ederek yatırım kararlarını enerji geçişine göre ayarlamaları gerektiğini vurguladı.
Küresel petrol piyasaları, önce Covid-19 pandemisi ardından Rusya’nın Ukrayna’yı istilasıyla sarsılan üç yılın ardından hala yavaşça yeniden dengeleniyor. Ukrayna’daki savaşın tetiklediği küresel enerji krizi, küresel ticaret akışlarında benzersiz bir yeniden düzenlemeye neden oldu. OPEC+ ittifakının üretim kesintileri küresel petrol arzındaki artışı sınırladığı için önümüzdeki aylarda küresel petrol piyasaları önemli ölçüde sıkışabilir. Ancak, yeni rapora göre, piyasalardaki çok yönlü baskılar önümüzdeki yıllarda hafiflemeye işaret ediyor.
Çin, 2022’nin sonunda sıkı Covid-19 kısıtlamalarını kaldıran son büyük ekonomi oldu ve bu durum, 2023’ün ilk yarısında salgın sonrası petrol talebinin toparlanmasına yol açtı. Ancak, Çin’deki talep büyümesinin 2024’ten itibaren belirgin şekilde yavaşlaması öngörülüyor. Bununla birlikte, gelişmekte olan ekonomilerdeki hızla artan petrokimya talebi ve yüksek tüketim artışının, gelişmiş ekonomilerdeki daralmayı telafi etmesi bekleniyor.
Küresel petrol ve gaz yatırımları net sıfır emisyon hedefine uygun değil
Petrol ve gaz arama, çıkarma ve üretimine yönelik küresel yatırımlar, 2023’te önceki yıla göre yüzde 11 artarak 528 milyar ABD dolarına ulaşarak 2015’ten bu yana en yüksek seviyeye ulaşma yolunda. Daha yüksek harcamaların etkisi, maliyet enflasyonuyla kısmen telafi edilecek. Ancak bu yatırım düzeyi devam ederse raporun kapsadığı dönemdeki tahmini talebi karşılamak için yeterli olacak. Bununla birlikte, bu miktar, net sıfır emisyon hedefine ulaşan bir dünya için gereken miktarın üzerinde.
Rapordaki tahminler talep artışının yavaşlamasına rağmen büyük petrol üreticilerinin kapasitelerini artırma planlarını sürdüreceklerine dayanıyor. Bunun en az 3,8 milyon varil/gün kapasite fazlası sağlayacağı ve bu fazlalığın Orta Doğu’da yoğunlaşacağı bekleniyor. Bununla birlikte, rapor, belirsiz küresel ekonomik eğilimler, OPEC+ kararlarının yönü ve Çin’in rafineri endüstrisi politikası gibi bir dizi faktörün orta vadeli piyasa dengelerini etkileyebileceğini belirtiyor.
OPEC+ ittifakı dışındaki petrol üreten ülkeler, orta vadede küresel arz kapasitesini artırma planlarında domine ediyor. 2028’e kadar ABD, Brezilya ve Guyana öncülüğünde beklenen 5,1 milyon varil/gün artışla küresel arz kapasitesi artacak. Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Irak ise OPEC+ içinde kapasite oluşturma planlarına liderlik ediyor. Afrika ve Asya üyesi ülkelerin ise devam eden düşüşlerle mücadele etmeleri ve Rusya’nın yaptırımlar nedeniyle üretiminin azalması bekleniyor. Bu, raporun tahmin dönemi boyunca OPEC+ toplamında 23 üye ülkeden 0,8 milyon varil/gün net kapasite artışı anlamına geliyor.
Rafineri sektörü geçen yılki arz kısıtı nedeniyle rekor kar sağladı
Pandemiden bu yana, rafineri sektöründe küresel kapasite fazlası, kapatmalar, biyoyakıt tesislerine dönüşümler ve proje gecikmeleriyle azaldı. Bunun yanı sıra, Çin’in petrol ürünü ihracatında keskin bir düşüş ve Rusya’nın ticaret akışlarında yaşanan sarsıntılar, sektörün geçtiğimiz yıl rekor kar elde etmesine yol açtı. 2028’e kadar net rafineri kapasitesindeki artışın, işlenmiş ürünlerin talep büyümesini aşması beklenmesine rağmen, ürünler arasında farklılaşan eğilimler, 2022’deki orta distilat sıkılaşmasının tekrarlanmasının göz ardı edilemeyeceği anlamına geliyor.