Türkiye’nin elektrik enerjisi kurulu gücü içinde akarsular üzerine inşa edilen ve nehir tipi HES olarak da adlandırılan hidroelektrik santrallerin kurulu gücü 8 bin 305 MW’ye ulaşarak, elektrik üretimi içindeki payı yüzde 7,90 oldu.
Enerji Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği‘nin (ENSİA), TEİAŞ verilerini kullanarak yaptığı çalışmaya göre, Türkiye’nin sadece rüzgar, güneş, biyokütle ve jeotermalden oluşan temiz enerji kaynaklarının toplam kurulu gücü Temmuz 2023 itibarıyla 25 bin 640 MW’ye ulaştı. Bu dört yenilenebilir kaynağın elektrik üretimi içindeki payı yüzde 24,38 oldu.
Akarsular üzerine inşa edilen ve nehir tipi HES de denilen YEKDEM teşviklerinden de faydalanabilen Akarsu HES’lerin kurulu gücü ise 8 bin 305 MW olurken, elektrik üretimindeki payı yüzde 7,90 seviyesinde gerçekleşti.
Aynı dönemde barajlı HES’lerin elektrik üretimindeki payı yüzde 22,16 oldu. Barajlı HES’lerin kurulu gücü 23 bin 282 MW olarak gerçekleşti.
Akarsu HES nedir?
Akarsu yada nehir tipi olarak adlandırılan HES’ler barajsız hidroelektrik santralleridir. Suyun doğal akış hızından ve debisinden faydalanarak elektrik enerjisi üreten bir tür yenilenebilir enerji santralidir. Bu tür HES’lerde, su doğal akış yönüne ve eğimine göre bir kanala veya tünele alınır. Bu kanal veya tünel, suya eğim vererek suyun hareket enerjisini artırır.
Hidrolik türbin, kanalın üst kısmına bir köprü gibi kurulur ve akarsu akışından gelen suyun mekanik enerjisini kinetik enerjiye dönüştürür. Bu kinetik enerji sayesinde türbin milini çevirir ve elektrik üreten jeneratöre bağlı bir şaft üzerinden elektrik enerjisi üretilir.
Akarsu tipi HES’lerde baraj kurulmasına gerek olmadığı için çevresel etki ve maliyet açısından avantaj sağlayabilirler. Ancak, bu tip santrallerin kurulacağı akarsuların yıllık debisinin elektrik üretimi için yeterli olması ve suyun türbinleri çevirebilecek potansiyele sahip olması önemlidir.
Akarsu debisinin yetersiz olması veya türbinleri döndürecek enerji potansiyelinin olmaması durumunda verimli elektrik üretimi mümkün olmayabilir. Dolayısıyla, HES’lerin kurulacağı akarsuların dikkatli bir değerlendirmesi yapılmalıdır.
Türkiye’nin Elektrik Enerjisi Kurulu Güç Dağılımı (Temmuz 2023)
| Kaynak | Kurulu güç (MW) | Pay (%) |
|---|---|---|
| Doğalgaz | 25.359 | 24,13 |
| Barajlı HES | 23.282 | 22,16 |
| İthal kömür | 10.373 | 9,87 |
| Linyit | 10.195 | 9,70 |
| Akarsu HES | 8.305 | 7,90 |
| Taş kömürü | 840 | 0,79 |
| Asfaltit | 405 | 0,38 |
| Atık ısı | 388 | 0,36 |
| Fuel Oil | 260 | 0,24 |
| Rüzgar | 11.565 | 11 |
| Güneş | 10.351 | 9,85 |
| Biyokütle | 2.031 | 1,93 |
| Jeotermal | 1.691 | 1,60 |