Avrupa Parlamentosu, 24 Nisan 2024 tarihinde Strazburg’da düzenlenen genel kurul oturumunda, Avrupa Birliği’nin (AB) Enerji Şartı Anlaşması’ndan çıkmasına 560 “evet” oyuyla onay verdi.
Bu karar, anlaşmanın AB’nin artan iklim hedefleriyle uyumsuzluğu nedeniyle geldi. Bu önemli adım, enerji sektöründeki sınır ötesi yatırımları korumak amacıyla 1994 yılında imzalanan ve 1998’de yürürlüğe giren anlaşmanın sona erdirilmesini amaçlıyor. AB’nin Enerji Şartı Anlaşması’ndan çıkabilmesi için Avrupa Parlamentosu’nun onayı gerekiyordu ve bu onayla AB Konseyi, anlaşmadan çekilme kararını üye ülkelerin nitelikli çoğunluğuyla alabilecek.
Enerji anlaşmasından çıkış: Süreç ve etkilerin değerlendirmesi
Avrupa Parlamentosu’nun bu onayı, fosil yakıtların aşamalı olarak terk edilmesi sürecini destekleyen ve çevre grupları tarafından da desteklenen bir karar. Anlaşma, enerji politikalarındaki değişikliklerin yatırımları olumsuz etkilemesi durumunda yabancı yatırımcıların hükümetlere dava açma imkanı tanıyordu, bu da AB’nin yeşil enerji hedefleriyle çatışan durumlar yaratıyordu.
Avrupa Komisyonu, anlaşmanın AB’nin Avrupa Yeşil Mutabakatı ve Paris Anlaşması kapsamındaki iklim hedefleriyle uyumlu olmadığını belirterek, anlaşmadan koordineli bir şekilde çekilme teklifinde bulundu. Bu teklif, özellikle fosil yakıt yatırımlarının korunmasının, AB’nin enerji ve iklim politikalarıyla çeliştiğini gösteriyor. Ayrıca, anlaşma gereği AB ülkeleri, ayrılmaları durumunda bile mevcut fosil yakıt yatırımlarını 20 yıl boyunca korumak zorunda bırakan sonlandırma hükmü (sunset clause) ile karşı karşıya kalacak.
Enerji yatırımlarında yeni dönem
İspanya, İtalya ve Hollanda gibi ülkeler, anlaşmanın yeniden tasarlanamaması halinde tamamen terk edilmesi gerektiğini savunarak, AB’nin sera gazı emisyonlarını azaltma planlarına destek verecek şekilde anlaşmanın yeniden düzenlenmesinin önemini vurguladılar. Bu çıkış süreci, AB’nin enerji politikalarında yeni bir döneme işaret ediyor ve fosil yakıtlardan uzaklaşarak sürdürülebilir ve yeşil enerji kaynaklarına yönelik yatırımları destekleme yolunda önemli bir adım olarak değerlendiriliyor. Bu değişim, enerji piyasalarındaki dinamikleri ve yatırımcıların stratejilerini de etkileyebilir, bu nedenle enerji sektöründeki aktörlerin yeni politikalar çerçevesinde nasıl uyum sağlayacakları büyük önem taşıyor.
24 Haziran’da yapılan Enerji Şartı Anlaşması Konferansı’nda, anlaşmadan çekilme çağrılarına rağmen, anlaşma tarafları önemli reformlar üzerinde prensipte anlaşmaya varmışlardı. Bu reformlar, fosil yakıtların korunmasını kademeli olarak azaltmayı ve AB’nin Yeşil Mutabakatı ile Paris Anlaşması hedefleriyle uyumlu eylem planlarını desteklemeyi amaçlıyordu. Ancak, bu reformların yeterli olup olmadığı ve uygulanabilirliği konusunda bazı üye devletler ve çevre gruplarından eleştiriler gelmekteydi.
Türkiye üzerindeki etkiler
Türkiye, enerji kaynakları ve jeopolitik konumu itibarıyla, Enerji Şartı Anlaşması’ndan Avrupa Birliği’nin çekilmesinden doğrudan etkilenebilir. Türkiye, enerji ithalatı için büyük ölçüde dışa bağımlı bir ülke olarak, enerji güvenliği stratejilerini çeşitlendirme ve yenilenebilir enerji kaynaklarına yatırım yapma yönünde adımlar atmaktadır. AB’nin bu anlaşmadan çekilme kararı, Türkiye’nin Avrupa enerji piyasaları ile olan ilişkilerini ve bu piyasalara enerji ihracatını etkileyebilir.
AB’nin anlaşmadan çekilmesi, aynı zamanda Türkiye’nin enerji projeleri için uluslararası yatırımcıları çekme kapasitesini de etkileyebilir. Yatırımcılar, enerji sektöründeki hukuki ve ticari riskleri yeniden değerlendirirken, Türkiye’nin enerji politikalarındaki istikrar ve öngörülebilirlik daha büyük önem kazanacaktır. Bu durum, Türkiye’nin yenilenebilir enerji gibi alternatif enerji kaynaklarına geçişini hızlandırabilir ve enerji dönüşüm politikalarını güçlendirebilir.
Sonuç olarak, Enerji Şartı Anlaşması’ndan çekilme süreci, Türkiye için hem zorluklar hem de fırsatlar sunmaktadır. Bu süreç, Türkiye’nin Avrupa ve daha geniş enerji piyasalarında nasıl konumlanacağına dair stratejik kararlar almasını gerektirecektir.