Yoğun kentleşme ve insan faaliyetleri nedeniyle artan “kentsel ısı adası etkisi” şehirlerin sıcaklık sorunlarını derinleştirirken, çevresel ve toplumsal açıdan birçok olumsuzluğa yol açmakta.
Yapılan araştırmalar, şehirlerin sıcaklıklarının çevresindeki kırsal alanlara göre 3–7°C daha yüksek olabildiğini gösteriyor. Bu durum şehirlerde yaşayan insanlar ve altyapı için önemli bir çevresel sorun.
Şehirlerde artan sıcaklık
Kentsel alanlarda sıcaklıkların çevresindeki kırsal bölgelere göre daha yüksek olması durumu, “kentsel ısı adası” (urban heat island, UHI) olarak adlandırılıyor. Bu olgu, şehirlerdeki yoğun yapılaşma, asfalt ve beton gibi yüzeylerin fazlalığı ve yeşil alan eksikliğinden kaynaklanıyor. Kentsel ısı adası etkisiyle İstanbul gibi büyük şehirlerde, özellikle yaz aylarında sıcaklıklar kırsal alanlara göre daha yüksek ölçülmekte. Kentsel ısı adası etkisi, enerji tüketiminin artması, hava kalitesinin düşmesi, insan sağlığının olumsuz etkilenmesi gibi sorunlara yol açıyor. Hatta, şehirlerde sıcak hava dalgalarının şiddetini artırarak yağış düzenlerini bozabiliyor ve aşırı meteorolojik olayların daha sık görülmesine yol açabiliyor.
Kentsel ısı adası etkisinin nedenleri
- Yüzey Malzemeleri: Beton ve asfalt gibi malzemeler güneş ışığını emer ve ısıyı depolar. Örneğin, asfalt yüzeyler %90’a kadar güneş ışığını emebilirken, yeşil alanlar bu enerjiyi doğrudan yansıtır veya evapotranspirasyon yoluyla soğutma sağlar.
- Yeşil Alan Eksikliği: Yeşil alanlar, evapotranspirasyon yoluyla havayı soğutur. Yeşil alanların yetersizliği, bu doğal soğutma mekanizmasının devre dışı kalmasına neden olur.
- Şehir Planlaması: Yüksek ve sık binalar hava akışını engellerken, dar sokaklar ısıyı hapseder.
- İnsan Faaliyetleri: Araçların egzoz gazları, endüstriyel işlemler ve klimalardan kaynaklanan atık ısı şehir sıcaklıklarını artırır.
Kentsel ısı adası etkisinin sonuçları
- Enerji Tüketimi: Sıcaklık artışı, klima ve soğutma ihtiyacını artırarak enerji talebini yüksek seviyelere çıkarır.
- Sağlık Sorunları: Yüksek sıcaklıklar, özellikle yaşlılar, çocuklar ve kronik hastalığı olan bireyler için ciddi riskler taşır.
- Hava Kalitesi: Sıcaklık artışı, ozon oluşumunu teşvik ederek hava kirliliğini artırır.
- Su Kaynakları: Su buharlaşmasının hızlanması, su kaynaklarının azalmasına neden olabilir.
Kentsel ısı adası etkisini azaltma stratejileri
- Yeşil Çatılar ve Dikey Bahçeler: Binaların çatı ve duvarlarında bitki örtüsü kullanımı, ısıyı emer ve çevreyi soğutur.
- Yansıtıcı Malzemeler: Yüksek albedo değerine sahip malzemeler kullanarak güneş ışığının yansıtılması sağlanabilir.
- Ağaçlandırma: Özellikle sokaklar ve park alanlarında ağaçlandırma, gölge sağlayarak sıcaklıkları azaltır.
- Su Öğeleri: Çeşmeler, havuzlar ve diğer su özellikleri, buharlaşma yoluyla çevre sıcaklıklarını düşürmede etkili olabilir.
- Şehir Planlaması: Açık alanların artırılması, bina düzenlemelerinin iyileştirilmesi ve hava akışını teşvik eden tasarımlar, ısı birikimini azaltır.
Türkiye’de kentsel ısı adası etkisi
Türkiye’nin özellikle büyük şehirlerinde kentsel ısı adası etkisi, artan nüfus ve hızlı kentleşme ile birlikte belirginleşmekte. 2000 yılından bu yana Türkiye’deki kentleşme oranı %25 artarken, kişi başına düşen yeşil alan miktarı azaldı. İstanbul, Ankara ve İzmir gibi büyük şehirlerde yaz sıcaklıkları kırsal alanlara göre 3-7°C daha yüksek ölçülmekte.
Bu etkinin olumsuz sonuçlarını, Türkiye’de en aza indirmek için bireysel ve toplumsal düzeyde önlemler alınabilir. Şehir içi yeşil alanları artıracak projeler geliştirilebilir, yansıtıcı malzemelerle yapılan yolların kullanımı ve yaygınlaşması teşvik edilebilir. Özellikle kamu binaları bu yönde hazırlanacak projelerle yenilenebilir. Sürdürülebilir ulaşım çözümleri, toplumsal farkındalık kampanyaları ve ilgili şehir planlama stratejileri bu konuda önemli. Yönetimlerin ve vatandaşların iş birliği, Türkiye’nin bu sorunun etkilerini azaltmasında anahtar rol oynayacaktır.
İlgili Makaleler
- Evlerde Isı Yalıtım Sorunu Bitmiyor
- Döngüsel Etki Ekonomisi ile Doğa Merkezli Şehirler Mümkün mü?
- Aşırı Sıcaklarda Sağlıklı Kalma Rehberi
Bu gönderiyi Instagram’da gör