45 dünya liderinin talebi üzerine Uluslararası Enerji Ajansı (EIA) ve Uluslararası Yenilenebilir Enerji Ajansı (IRENA) tarafından hazırlanan ilk yıllık Atılım Gündemi Raporu (Breakthrough Agenda Report) yayınlandı.

Rapor, küresel ekonominin üçte ikisini temsil eden hükümetlerin, temiz teknoloji taahhüdünü yerine getirmek için gereken eylemlerdeki ilerlemelerin bir değerlendirmesini sunuyor. Atılım Gündem Raporu ile ilgili olarak, “Başta gelişmekte olan ülkeler olmak üzere dünya ekonomisi genelinde yıkıcı sonuçları olan ilk gerçek küresel enerji krizinin ortasındayız. Ancak temiz ve sürdürülebilir enerjiye geçişi hızlandırarak kalıcı enerji güvenliğine ulaşabiliriz. Uluslararası işbirliği sayesinde, daha hızlı inovasyon, daha büyük ölçek ekonomileri, yatırım için daha büyük teşvikler, eşit oyun alanları ve toplumun tüm kesimlerinde paylaşılan faydalar sayesinde dönüşümü herkes için daha hızlı, daha ucuz ve daha kolay hale getirebiliriz. Bu iş birliği olmadan net sıfır emisyona geçiş çok daha zor olacak ve on yıllarca gecikebilecektir” diyor.

İlk yıllık Atılım Gündemi Raporu, küresel ekonominin üçte ikisini temsil eden hükümetlerin, tarihi temiz teknoloji taahhüdünü yerine getirmek için gereken eylemlere ilişkin bir ilerleme raporu sunuyor. Taahhüt olarak bilinen Atılım Gündemi, enerji, karayolu taşımacılığı, çelik, hidrojen ve tarım olmak üzere beş kilit sektörde yayılımı artırmak ve maliyetleri düşürmek için ülkelerin eylemlerini uyumlu hale getirmeyi ve yatırımları koordine etmeyi amaçlıyor.

Bugün bu sektörler, küresel sera gazı emisyonlarının yaklaşık yüzde 60’ını oluşturuyor ve Paris Anlaşması hedefleri doğrultusunda küresel ısınmanın en fazla 1,5°C ile sınırlandırılmasına önemli katkı sağlayacak bir doğrultuda, 2030 yılına kadar ihtiyaç duyulan emisyon azaltımının büyük bir kısmını sağlayabilir.

Teknolojilerin uygulamasında ilerleme kaydediliyor

Atılım Gündemi Raporun’da, son yıllarda pratikte uluslararası iş birliğinde bir artış olduğunu ve ihtiyaç duyulan teknolojilerin uygulanmasında ilerleme kaydedildiğini belirtiyor. Elektrikli araçlar pazarındaki büyümeye dikkat çekilirken, 2021’de elektrikli araç satışlarının bir önceki yıla göre iki katına çıkarak 6,6 milyon ile yeni bir rekor kırıldığına vurgu yapılıyor. Yenilenebilir enerji kapasitesinde  bu yıl da yüzde 8’lik bir artış ön görülürken 300 gigavat (GW) sınırı ilk kez aşılacak. Öte yandan 2021’de eklenen yeni yenilenebilir kapasiteye dayalı olarak 2022’de en az 55 milyar ABD doları tutarında küresel elektrik üretim maliyeti düşüşü öngörülüyor.

Bununla birlikte rapor, dünyanın iklim taahhütlerini yerine getirme yolunda ilerleyebilmesi için çok daha fazla uluslararası iş birliğine ihtiyaç duyulduğu konusunda da uyarıda bulunuyor.

“Başta gelişmekte olan ülkeler olmak üzere dünya ekonomisi genelinde yıkıcı sonuçları olan ilk gerçek küresel enerji krizinin ortasındayız. Ancak temiz ve sürdürülebilir enerjiye geçişi hızlandırarak kalıcı enerji güvenliğine ulaşabiliriz” diyor IEA İcra Direktörü Fatih Birol ve devam ediyor:  “Uluslararası işbirliği sayesinde, daha hızlı inovasyon, daha büyük ölçek ekonomileri, yatırım için daha büyük teşvikler, eşit oyun alanları ve toplumun tüm kesimlerinde paylaşılan faydalar sayesinde dönüşümü herkes için daha hızlı, daha ucuz ve daha kolay hale getirebiliriz. Uluslararası iş birliği olmadan net sıfır emisyona geçiş çok daha zor olacak ve on yıllarca gecikebilecektir.”

“Enerji ve iklim krizi, büyük ölçüde 20. yüzyıl yakıtlarına dayanan bir sistemin zayıflıklarını ve kırılganlıklarını ortaya çıkardığını belirten IRENA Genel Direktörü Francesco La Camera, “Radikal ve acil önlemler alınmadığı takdirde 1,5°C’lik yolda kalma şansımız ortadan kalkacaktır Atılım Gündemi ve ortak raporumuz, COP27 öncesinde daha fazla uluslararası iş birliğinin iddialı hedefleri artırabileceği ve ilerlemeyi hızlandırabileceği yönünde güçlü bir sinyal gönderiyor. Yenilenebilir enerjilere geçişi ilerletmek, sahadaki insanlara uygun fiyatlı enerji, istihdam, ekonomik büyüme ve daha temiz bir çevre sağlamak için stratejik bir seçimdir.”

Bakanlara kapsamlı tavsiyeler yer alıyor

Raporda, acil emisyon azaltımı sağlamanın yanı sıra, daha güçlü bir iş birliğinin hem daha hızlı hem de daha ucuz bir dönüşüm sağlayacağını ve istihdam artışını artıracağını vurguluyor. IEA’nın araştırması, uluslararası iş birliği olmadan net sıfır küresel emisyona geçişin onlarca yıl gecikebileceğini gösteriyor. Raporda atıfta bulunulan yeni bir araştırma ise bazı teknoloji maliyetlerinin 2030 yılına kadar yüzde18’e varan oranlarda düşebileceğini gösteriyor. Raporda atıfta bulunulan IRENA tahminlerine göre, küresel sıcaklık artışını 1,5°C ile sınırlandırmaya yönelik bir enerji dönüşümü, 2030 yılına kadar 2019 yılına kıyasla 85 milyona yakın ek istihdam yaratarak 12 milyonluk iş kaybını fazlasıyla telafi edebilir.

Atılım Gündemi Raporu, 21-23 Eylül 2022 tarihleri arasında Pittsburgh, Amerika Birleşik Devletleri’nde düzenlenecek olan Küresel Temiz Enerji Eylem Forumu ve 13. Temiz Enerji Bakanlar Toplantısı’nda liderlerin tartışması için 25 öneri ortaya koyuyor. Bu öneriler arasında şunlar ön plana çıkıyor:

• Çözüm yelpazesini genişletmek ve değişken yenilenebilir enerji kaynaklarının payını artırmak için esnek düşük karbonlu güç sistemlerinin ortaya konması ve test edilmesi
• Düşük karbonlu enerji ticaretini artırmak, emisyonları azaltmak, enerji güvenliğini iyileştirmek ve sistem esnekliğini geliştirmek için bu on yıl içinde yeni sınır ötesi süper şebekelerin oluşturulması.
• Kömür üreten ülkelerin geçiş sürecine yardımcı olmak üzere finansman ve teknik yardımı kanalize edecek yeni uluslararası uzmanlık merkezlerinin kurulması.
• Tüm yeni karayolu taşıtlarının net sıfır olacağı ortak bir tanım ve hedef tarih üzerinde anlaşmaya varılması; otomobil ve kamyonetler için 2035, ağır vasıtalar için 2040’ların hedeflenmesi.
• Gelişmekte olan ülkeler için öncelikli yardım da dahil olmak üzere şarj istasyonu altyapısına yatırımı harekete geçirmek ve yatırımı teşvik etmek ve küresel olarak benimsemeyi hızlandırmak için uluslararası şarj standartlarının uyumlaştırılması
• Pillerin geri dönüştürülebilirliğini artırmaya yönelik standartlar ve kobalt ve lityum gibi değerli metallere bağımlılığı azaltmak için pillere yönelik alternatif kimyalara yönelik araştırmaların hızlandırılması.
• Hükümet politikaları ve özel sektör satın alma taahhütlerinin küresel ticareti mümkün kılacak standartların yanı sıra düşük karbonlu ve yenilenebilir hidrojen talebini ve dağıtımını teşvik etmesi.
• Sıfıra yakın emisyonlu çelik satın almaya yönelik kamu ve özel sektör taahhütleri ve çelik üreten ülkeler arasındaki oyun alanını eşitlemeye yönelik adımların atılması.
• Hayvancılık ve gübreden kaynaklanan emisyonları azaltabilecek, alternatif proteinlerin bulunabilirliğini artırabilecek ve iklime dirençli mahsullerin gelişimini hızlandırabilecek tarım teknolojileri ve çiftçilik uygulamaları için yatırımların yapılması.
• Tarımın bağlı olduğu doğal kaynakların durumunun izlenmesi ve raporlanması için toprak sağlığı, toprak karbon içeriği ve polinatör sağlığını kapsayan uluslararası standartların sağlanması.