Çevre yatırımını tamamlamayan santrallerin durumunu inceleyen İklim Değişikliği Politika ve Araştırma Derneği, hazırladıkları raporu ve santrallerin çevre yatırımı olmadan çalışmaması için atılan 107 bin 139 imzayı parti yöneticileri, grup başkan vekilleri ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı yetkililerine teslim etti.

Özelleştirilmiş Termik Santraller ve Çevre Mevzuatına Uyum Süreçleri adlı rapora göre, 2020 yılının başında kapatılarak altı ay sonra yeniden açılan kömürlü termik santraller hala çevre yatırımlarını tamamlamadan geçici izinlerle çalışmaya devam ediyor.

İklim Değişikliği Politika ve Araştırma Derneği tarafından teslim edilen 107 bin 139 imza, TEMA Zonguldak Temsilciliği, Yaşanabilir Zonguldak Platformu, Hayatı ve Doğayı Koruma Platformu Elbistan, Muğla Çevre Platformu, Kazdağı Doğal ve Kültürel Varlıkları Koruma Derneği, Salihli Çevre Derneği ve Temiz Hava Hakkı Platformu tarafından başlatılan imza kampanyası’nda toplandı. Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum’a seslenen imza kampanyasında, çevre yatırımlarını tamamlamayan kömürlü termik santrallerin havayı ve suyu kirletmeye devam etmemesi için çalışmalarına izin verilmemesi isteniyor.

2019 yılında, özelleştirilmiş kömürlü termik santrallere çevre mevzuatına uymaları için yapılması gereken yatırımlardan muafiyet getiren yasa tasarısı “temiz hava haktır” sloganıyla binlerce kişinin tepkisi sonucu Cumhurbaşkanı tarafından veto edilmişti.

“Hala çevre mevzuatına uygun değiller”

İklim Değişikliği Politika ve Araştırma Derneği tarafından hazırlanan raporda öne çıkan bulgular ise bu yasa tasarısının fiilen uygulanıyor olduğunu ortaya koyuyor. Rapora göre, özelleştirilen 13 kömürlü termik santral 1 Ocak 2020 ve öncesinde olduğu gibi çevreyi kirletmeye devam ediyor ve hala çevre mevzuatına uyumsuz.

Tesislerin tamamı toksik atıklarını vahşi depolama yöntemi ile depolamaya devam ediyor.

2020’nin başından beri 1 yıl içerisinde çevre izni alamadığı için Geçici Faaliyet Belgesi iptal edilen tesisler tekrar Geçici Faaliyet Belgesi’ne başvurarak 1 yıl daha faaliyet sürelerini uzattı.

Kömürlü termik santrallerin çevre yatırımlarını yapmamış olduğunu açıkça ortaya koyan raporun yazarlarından İklim Değişikliği Politika ve Araştırma Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Baran Bozoğlu, “Santrallerin çevre mevzuatına uyumu için verilen 7 yıl süreye ek olarak 2,5 yıl daha süre verilmesi için hazırlanan yasa tasarısı Sayın Cumhurbaşkanı tarafından veto edilmişti. Yani bu tesislerin faaliyet göstermesinin insan sağlığı ve çevreyi koruma ödevi ile bağdaşmayacağı açıkça ortaya konmuştu. Ancak bazı tesisler 1 yıldır bazıları ise fiilen 1,5 yıldır çevre ve insan sağlığına zarar vermeye devam etmekte, toksik atık sahaları ve bacalarından çıkan kirletici gazları başta olmak üzere somut adımlar atmamaktadırlar” dedi.

Haziran 2020’de yeniden izin verilmişti

Temiz Hava Hakkı Platformu Koordinatörü Buket Atlı, “Covid-19 ile mücadele ettiğimiz, her nefesin önem taşıdığı bu günlerde, baca gazı ve kül depolama ile ilgili gerekli yatırımları tamamlamadan tekrar çalışmaya başlayan santraller havamızı kirletmeye devam ediyor. Halk sağlığını önceliklendirdiğini söyleyen karar vericilerin, bu yatırımlar tamamlanmadan santralleri açması kabul edilebilir değil. Bacadan çıkan emisyonlar maalesef resmi olarak kamuoyu ile paylaşılmıyor, limitlerin aşılıp aşılmadığını veya hangi yatırımların yapıldığını bilemiyoruz. Bütün partilerin 2019 yılında yasayı geri çektikleri zaman verdikleri sözleri tutmasını bekliyoruz” dedi.

2019 yılında “temizhavahaktır” ve “2yılbeklemez” etiketleriyle sosyal medyadan paylaşım yapan ve milletvekillerini telefonla arayan 100 bin vatandaş ve kurumun sesi duyulmuş ve özelleştirilmiş santrallere çevre yatırımı yapmadan iki yıl daha çalışma izni veren Madde 50 veto edilmişti. Ardından 1 Ocak 2020’de 5 adet kömürlü termik santral tamamen ve 1 tanesi kısmi olmak üzere gerekli çevre yatırımlarını yapana kadar kapatılmıştı. Bu santrallere Geçici Faaliyet Belgesi verilerek Haziran 2020’de yeniden faaliyete geçmelerine izin verilmişti.

Gerekli yatırımları yapmadılar

Raporda özelleştirilen 13 kömürlü termik santralin çevre mevzuatına uymak için gerekli olan yatırımları yapmadığı savunuldu.

Buna göre, Geçici Faaliyet Belgesi (GFB) alarak faaliyetine devam etmesine bir yıl izin verilen santrallerin 3’ü (Afşin Elbistan B, Çayırhan ve Orhaneli Termik Santralleri) baca gazı emisyon sınırlarına uygun çalışmamakta, havayı kirletmekte ve toksik atık depolamaktadır. Vahşi atık sahalarını rehabilite etmedikleri için Çevre İzni almaya uygun görülmemeleri nedeniyle GFB’leri iptal edilmiştir. Ancak bu tesisler aynı gün yeni bir GFB alarak çalışmaya devam etmektedir. 1 yıl çevre mevzuatına aykırı çalışan bu tesislere en az 1 yıl daha çevre mevzuatına aykırı çalışma hakkı tanınmıştır.

Santrallerden 2’si (Afşin Elbistan A ve Kangal Termik santralleri) GFB’lerini yenileyerek ek süre kazanmışlardır. İlk GFB’leri ile fiilen 1 yıldan fazla çalışacaklardır. Bu tesislerin de mevzuatın belirlediği baca gazı emisyon sınırlarına uygun çalışmadıkları, havayı kirlettikleri, toksik atık depoladıkları ve vahşi atık sahalarını rehabilite etmedikleri tespit edilmiştir.

Santrallerden diğer 2’si (Soma ve Çatalağzı – ÇATES Termik Santralleri) mevzuatın belirlediği baca gazı emisyon sınırlarına uygun çalışmamakta, havayı kirletmekte, toksik atık depolamakta ve vahşi atık sahalarını rehabilite etmemektedir.

Faaliyetleri durdurulmalı, yaptırım uygulanmalı

Çatalağzı-ÇATES termik santrali ve Kangal Termik Santrali’nin Geçici Faaliyet Belgesi’nin süresi Haziran ayı başında dolmuştur. Bu tesisler GFB ve izni olmadan çalışma devam etmektedirler, Çevre Kanunu’na göre faaliyetleri durdurulmalı ve idari yaptırım uygulanmalıdır.

EÜAŞ 18 Mart Çan Termik Santrali 18.03.2021’den bu yana çevre izni ve GFB’si olmadan çalışmaktadır. Çevre Kanunu’na göre faaliyeti durdurulmalı ve idari yaptırım uygulanmalıdır.

Çelikler Seyitömer Termik Santrali’ne 2021 Şubat ayında verilen GFB’de atık depolama sahası lisansı bulunmamaktadır. Dolayısıyla çıkan atıklarını (kül, baca gazı tozu v.b.) atık sahasına boşaltması yasaktır ancak atıklarını depolama sahasına verdiği bilinmektedir. Buna rağmen tesisin çalışması durdurulmamış ve Çevre Kanunu kapsamında herhangi bir ceza uygulanmamaktadır.

Toksik atık barındıran vahşi depolama yöntemi ile atık sahasını yönetmesine ve atık sahasını rehabilite etmemesine rağmen 1 tesise (Yatağan Termik Santrali) 5 yıllık çevre izin belgesi verilmiştir.

Çevre yatırımlarını eksik yapan 13 kömür santrali

1. Ankara/ Çayırhan Termik Santrali
   2. Bursa / Orhaneli Termik Santrali
   3. Çanakkale / Çan 18 Mart Termik Santrali
   4. Kahramanmaraş / Afşin Elbistan A Termik Santrali
   5. Kahramanmaraş / Afşin Elbistan B Termik Santrali
   6. Kütahya / Tunçbilek Termik Santrali
   7. Kütahya / Seyitömer Termik Santrali
   8. Manisa / Soma Termik Santrali
   9. Muğla / Yeniköy Termik Santrali
   10. Muğla / Yatağan Termik Santrali
   11. Muğla /Kemerköy Termik Santrali
   12. Sivas / Kangal Termik Santrali (1 ve 2. üniteler)
   13. Zonguldak / Çatalağzı Termik Santrali